Od parowozu do lokomotywy elektrycznej - Muzeum Kolejnictwa na Śląsku otwiera swoje podwoje

Najważniejszym i jednocześnie najbardziej charakterystycznym obiektem na terenie muzeum jest parowozownia wachlarzowa wybudowana w latach 1908-1909. Początkowo pozwalała na garażowanie 17 lokomotyw parowych na wydzielonych stanowiskach. W 1943 r. dobudowano dwa dodatkowe stanowiska, które zachowały się do dziś. Parowozownia umożliwiała wykonywanie bieżących prac utrzymaniowych przy lokomotywach, które zjeżdżały do niej pomiędzy służbami. W trakcie postojów wykonywano podstawowe przeglądy czy drobne naprawy. Na tyłach parowozowni znajdował się zespół budynków i pomieszczeń warsztatowych, dedykowanych wykonywaniu wyspecjalizowanych napraw - np. kuźnia czy sprężarkownia. W okresie II Wojny Światowej pod warsztatem wybudowano niewielki (mieszczący do 20 osób) schron dla pracowników. W 2020 r. Muzeum Kolejnictwa na Śląsku dzięki środkom pozyskanym z Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Republika Czeska-Polska 2014-2020 rozpoczęła remont parowozowni, którego efekty zaprezentowane zostaną na Gali Pary w ostatni weekend września. Prace obejmowały przede wszystkim wymianę części poszycia dachowego (który liczy prawie 2000 m2!), remont i konserwację stalowych wrót na poszczególnych stanowiskach, ale także wykonanie nowej instalacji elektrycznej i oświetleniowej w obiekcie. Dzięki tym pracom zabytkowy obiekt zabezpieczony został na kolejne kilkadziesiąt lat. We wnętrzu parowozowni prezentowane są najcenniejsze pojazdy z kolekcji placówki - m.in. najstarszy parowóz w kolekcji muzeum, pruska lokomotywa TKh2-12 z 1890 r. czy unikatowa, pierwsza polska pospieszna lokomotywa parowa Pt31-49 z 1938 r.

Jaworzyna Śląska jest jednym z pierwszych zelektryfikowanych węzłów kolejowych w Europie. Sieć elektryczną posiadała wcześniej niż np. Warszawa. Pierwszy pociąg prowadzony przez lokomotywę elektryczną odjechał, w kierunku Wałbrzycha już w 1918 r. Miało to związek z elektryfikacją tzw. Śląskiej Kolei Górskiej. Nowe serie i typy pojazdów kolejowych wymagały budowy całkowicie nowej infrastruktury kolejowej, którą ówczesne władze zdecydowały się zbudować m.in. w parowozowni w Jaworzynie Śląskiej. W latach 1914-1918 wybudowana została tzw. zapadnia kolejowa. Jest to budynek, przez który przechodzi tor, w którym znajduje się winda, umożliwiająca opuszczanie jego fragmentu w dół. Urządzenie umożliwiało wymontowywanie silników elektrycznych czy zestawów kołowych z lokomotyw elektrycznych bez konieczności podnoszenia pojazdów do góry, a mówimy to o ciężarach rzędu 100-120 ton. Budynek pełnił swoją funkcję aż do lat 70-tych XX wieku kiedy został częściowo przebudowany. Ceglana budowla zyskała potężną stalową konstrukcję, która jednak nigdy nie została ukończona a z historycznej budowli pozostały tylko ściany czołowe i na szczęście wyposażenie - urządzenie zapadni oraz suwnica przemieszczająca się nad zapadnią. Oba urządzenia pochodzą z lat 20-tych XX wieku, zapadanie wyprodukowała firma Henschel zaś suwnicę, wrocławskie przedsiębiorstwo urządzeń dźwigowych Schamela. Prowadzone w ramach programu Interreg prace obejmowały konserwację konstrukcji budynku, wykonanie kompletnej zabudowy, wykonanie posadzek i przyłączy. Dzięki przeprowadzonym pracom Muzeum uzyskało zaplecze techniczne do prowadzenia remontów, napraw i konserwacji zabytkowego taboru o długości nawet 25 m.

Prezentacja prac prowadzonych w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Interreg V-A Republika Czeska-Polska 2014-2020 pn. Zabytki przemysłowe pogranicza otwierają swoje podwoje dla zwiedzających, będzie miała miejsce 23 i 24 września 2023 r. kiedy w ramach Festiwalu Zabytków Techniki odbędzie się X Gala Parowozów, międzynarodowy zlot zabytkowych lokomotyw w Muzeum Kolejnictwa na Śląsku. W ten weekend w Muzeum pojawią się czynne, zabytkowe lokomotywy parowe z Polski i Czech, które prezentowane będą m.in. z wykorzystaniem obiektów i budowli remontowanych w latach 2020-2023.