NIK o ośrodkach adopcyjnych

Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła raport z kontroli trzech ośrodków adopcyjnych na Dolnym Śląsku.

Sprawdzano dwie placówki we Wrocławiu i jedną w Jeleniej Górze. Ogólna ocena działań ośrodków jest pozytywna, ale inspektorzy zwracają uwagę przede wszystkim na opieszałość w przekazywaniu dzieci do nowych rodzin.

ZOBACZ RAPORT NIK (PDF)

Wyniki kontroli przedstawił dziś we Wrocławiu prezes NIK. Krzysztof Kwiatkowski nie ukrywa, że wszystko zaczyna się już na pierwszym etapie, czyli decyzji sądu o odebraniu praw rodzicom czy prawnym opiekunom:

W skrajnym przypadku w jednym z kontrolowanych ośrodków na Dolnym Śląsku przyszli rodzice czekali na adopcję 558 dni. Kontrolerzy zwracają też uwagę, że do ośrodków zgłaszają się mieszkańcy, którzy chcą adoptować wyłącznie zdrowe dzieci w wieku do 5 lat.

Inspektorzy NIK stwierdzili następujące nieprawidłowości:

- przedłużające się postępowania adopcyjne. W badanym okresie czas trwania postępowań adopcyjnych był bardzo zróżnicowany. W skrajnych przypadkach dochodził do 1,5 roku. Przyczyną z jednej strony były długotrwałe procedury związane z uregulowaniem stanu prawnego dziecka wskazanego do adopcji oraz z przygotowaniem kandydatów na rodziców adopcyjnych (w tym m.in. ukończenie wymaganego ustawą szkolenia). Z drugiej strony, wpływ na czas trwania postępowań miały oczekiwania kandydatów na rodziców adopcyjnych dotyczące wieku i stanu zdrowia dziecka. Brakowało chętnych do przysposobienia dzieci chorych i starszych (powyżej piątego roku życia). Ustawa o wspieraniu rodziny nie określa co prawda czasu trwania postępowania adopcyjnego, jednak - w ocenie NIK - z uwagi na dobro dziecka wskazane jest usprawnienie jego przebiegu. Kontrolerzy Izby przeprowadzili wśród kandydatów na rodziców adopcyjnych i osób, które już przysposobiły dziecko ankietę dotyczącą przyczyn wydłużania się postępowań adopcyjnych.

- we wszystkich trzech ośrodkach adopcyjnych objętych kontrolą inspektorzy NIK stwierdzili przekroczenia terminów kwalifikowania dzieci do przysposobienia, pomimo uregulowanego statusu prawnego wychowanków. W 10 przypadkach termin ten był dłuższy niż 14 dni (maksymalnie 39), co oznaczało naruszenie art. 164 ust. 5 ustawy o wspieraniu rodziny;

- zbyt długi czas oczekiwania na szkolenia organizowane przez ośrodki adopcyjne dla osób chcących przysposobić dziecko. Jedną z głównych przyczyn była niewłaściwa organizacja szkoleń przez ośrodki adopcyjne. Inne powody leżały po stronie kandydatów na rodziców adopcyjnych (ciąża, problemy zdrowotne, wyjazd do pracy za granicę). Poza tym, w jednym ośrodku wprowadzono obowiązek ukończenia szkolenia, którego program nie był zatwierdzony przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej;

- skontrolowane ośrodki adopcyjne z opóźnieniem informowały Dolnośląski Bank Danych o zdarzeniach dotyczących adopcji dzieci, takich jak przysposobienie dziecka, czy zakwalifikowanie dziecka do adopcji w sytuacji, gdy nie pozyskano kandydata do przysposobienia dziecka. Przekroczenie 7-dniowego oraz 14-dniowego terminu dotyczyło 55 na 95 skontrolowanych przypadków (prawie 60 proc.);

- ośrodki adopcyjne nie przestrzegały procedury z zakresu ochrony danych osobowych. Dane dzieci z ośrodków adopcyjnych, jak i kandydatów na rodziców adopcyjnych nie były zabezpieczone przed dostępem osób trzecich, co stanowiło naruszenie ustawy o ochronie danych osobowych;

- Dolnośląski Ośrodek Pomocy Społecznej (DOPS) nie prowadził efektywnego monitoringu, ani merytorycznych kontroli działalności ośrodków adopcyjnych, do czego był ustawowo i umownie zobowiązany. Działania sprawdzające DOPS ograniczały się do weryfikowania sprawozdań finansowo-rzeczowych sporządzanych przez te ośrodki. W celach kontrolnych nie wykorzystywano też systemów informatycznych. Wprawdzie Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej opracowało system teleinformatyczny Statystycznej Aplikacji Centralnej do obsługi procedur adopcyjnych, tzw. SAC - adopcje, jednak do czasu zakończenia kontroli system ten nie został wdrożony;

- Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego nie opracował programu dotyczącego wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej w ramach strategii rozwoju województwa. Marszałek Województwa Dolnośląskiego w wyjaśnieniach podał m.in., że przeszkodą były trwające prace nad aktualizacją podstawowych dokumentów strategicznych woj. dolnośląskiego i jednocześnie zapewnił, iż przygotowanie i przyjęcie programu planowane jest na rok 2014;

- skontrolowane ośrodki adopcyjne nie miały pełnych i aktualnych informacji o pozbawieniu przez sądy praw rodzicielskich biologicznego rodzica, ponieważ sądy rodzinne przekazywały te dane z opóźnieniem. Ośrodki miały takie informacje w odniesieniu do zaledwie 253 postanowień sądowych na ogółem wydanych 479 postanowień (czyli niecałe 53 proc.). Działania podejmowane przez ośrodek prowadzący Dolnośląski Bank Danych w celu poprawy tej sytuacji były nieskuteczne. Zgodnie z zapisami art. 578 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego sądy w ciągu 7 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej miały obowiązek przesyłania ww. postanowień do właściwych ośrodków adopcyjnych, prowadzących wojewódzkie banki danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie.

Po przeprowadzonej kontroli Najwyższa Izba Kontroli sformułowała następujące wnioski pod adresem Marszałka Województwa Dolnośląskiego:

1. Podjęcie działań zmierzających do zapewnienia ze strony służb Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego:

- monitoringu nad działalnością ośrodków adopcyjnych w zakresie przebiegu procesów adopcyjnych dzieci, zgodnie z wymaganiami przepisu art. 162 ust. 2 ustawy o wspieraniu rodziny,

- nadzoru nad realizacją obowiązku szkolenia kandydatów na rodziców adopcyjnych jedynie w zakresie wynikającym z przepisu art. 172 ustawy o wspieraniu rodziny,

- kontroli ośrodków adopcyjnych, stosownie do zawartych umów o wykonywaniu zadań związanych z adopcją dzieci.

2. Wystąpienie do sądów rejonowych w sprawie terminowego przekazywania prawomocnych postanowień sądów o pozbawieniu władzy rodzicielskiej biologicznego rodzica dziecka zakwalifikowanego do adopcji, stosownie do wymagań przepisów art. 578 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego.