Wrocław był żydowską stolicą Polski (REPORTAŻ)

Tomasz Sikora | Utworzono: 2015-10-27 08:23 | Zmodyfikowano: 2015-10-27 08:25
Wrocław był żydowską stolicą Polski (REPORTAŻ) - Ulica Włodkowica po wojnie, kiosk z prasą żydowską (fot. wroclaw.jewish.org.pl)
Ulica Włodkowica po wojnie, kiosk z prasą żydowską (fot. wroclaw.jewish.org.pl)

Wrocław to była żydowska stolica Polski. Ten świat odtwarza reportaż "Sztetele Bresloy" Tomasza Sikory. Ponieważ dziś język jidisz jest we Wrocławiu praktycznie niesłyszalny w reportażu wykorzystano fragmenty wyśpiewanych w tym języku pieśni dostępnych w portalu tu.prw.pl.

POSŁUCHAJ REPORTAŻU:

W reportażu "Sztetele Bresloy" mówili malarka Mira Żelechower, historyczka dr Bożena Szaynok, przewodniczący Gminy Żydowskiej Karol Lewkowicz oraz Jerzy Kichler.

Przed wojną w II Rzeczpospolitej mieszkało 3 miliony Żydów, po wojnie było ich ledwo 250 tysięcy. Większość zamieszkała na Dolnym Śląsku a zwłaszcza we Wrocławiu. Na ulicach słychać było język jidisz, były żydowskie szkoły, publiczne łaźnie, synagogi a nawet ubojnie rytualne.

Wirtualny spacer po Synagodze pod Białym Bocianem (LINK)

Żydowska społeczność we Wrocławiu rozwijała się do 1949 roku, wtedy jednak komuniści przejęli pełnię władzy w Polsce i rozpoczęła się nagonka na wszystkie religie - także starozakonnych. Dziś we Wrocławiu mieszka około 300 osób wyznania mojżeszowego.

Na zdjęciu Synagoga Pod Białym Bocianem w 1979 r. (fot. Stiopa/Wikimedia Commons)

W Radiu Wrocław w każdy wtorek i czwartek prezentujemy cykl "Ocalić od zapomnienia" pod patronatem Marszałka Województwa Dolnośląskiego. 


Komentarze (26)
Dodając komentarz do artykułu akceptujesz regulamin strony.
Radio Wrocław nie odpowiada za treść komentarzy.
~eciepecie2023-02-06 21:54:30 z adresu IP: (79.175.xxx.xxx)
brednie. Żydzi we Wrocławiu stanowili 3%. To mniej niż Hindusów w Warszawie
~Agnes z wrocka2022-11-01 17:39:06 z adresu IP: (2003:f6:1f0b:9747:f86c:x:x:x)
Stare przyslowie mowi:" martwy zyd- dobry zyd".... ciekawe o co chodzi hehe..no ciekawe dlaczego tak sie utarlo
~Nikita2022-11-01 17:32:10 z adresu IP: (2003:f6:1f0b:9747:f86c:x:x:x)
Dajcie spokoj z tymi zydami....nie piszcie nic ..niech slowo o nich zaginie....wariaci w cholere fo dzis tylko jmieja tworzyc klany w europie j zero asynilqcjj z innymi oni sami do dzis tworzą sobie getta dzielnice hdzie mieszkaja tylkk oni i tak wyglada ich zycie w europie...masakra jakas w dodatku non stop problemy z nimi w europie naród klotliwy w cholere I na litosc biora....kjj z nimi.....amen....w proch sue obrocisz zygiwski narodzie az wygibievie wszyscy w cholere
~NKUŻ2020-10-28 18:59:00 z adresu IP: (83.8.xxx.xxx)
Nie kupuj u żyda
~tosi tosi lapki 2020-04-14 18:16:28 z adresu IP: (176.109.xxx.xxx)
pani muwi ze nie byl
~Jerzy2016-04-06 17:22:55 z adresu IP: (78.43.xxx.xxx)
Jak byl, albo jest jakis Polski Zyd, ktory stal sie slawny, to dla polakow byl to Polak a jezeli nie to Zyd - dajcie tym polskim zydom nareszcie spokuj i nauczcie sie z nimi zyc. To jest tak samo czlowiek jak Ty i ja. Ten narod Zydowski jest jaki jest, ale gdybyscie nareszcie przestali ich nienawidzic, byli by oni i dla was inni - potepiam antysemityzm - jestem Slazakiem
~julek2016-01-22 18:20:10 z adresu IP: (188.33.xxx.xxx)
"Ale niewielu wie, że Wrocław tuż po wojnie był miastem, do którego zwieziono Żydów z całej Polski." Panie Sikora,na podstawie czego pan to wytrzasnął ? Przyjeżdżali sami z siebie,bo po prostu tworzyła się żydowska społeczność w dużym mieście,dla świętego spokoju i troski o swoje życie,czego w rodzinnych stronach bardzo im brakowało,Polacy "umilali" im żywot jak tylko potrafili. "Żydowska społeczność we Wrocławiu rozwijała się do 1949 roku, wtedy jednak komuniści przejęli pełnię władzy w Polsce i rozpoczęła się nagonka na wszystkie religie - także starozakonnych." Kolejny kwiatek.Wrocław dla Żydów był również przystankiem w emigracji do Europy zachodniej,po prostu.W kolejnych latach "niezdecydowanych" wyganiały po prostu pogarszające się warunki życia,Żydom było łatwiej wyjechać za granicę.Cały ten żydowski Wrocław rozpłynął się bez żadnych nagonek komunistycznych. Po co "komunistyczne" fantazjowanie ?
~Sikora2016-03-05 10:28:27 z adresu IP: (89.70.xxx.xxx)
"julek", lubię takie opinie z cyklu nie znam się to się wypowiem. Nie wstyd ci, "Julek", zabierać głos mimo, że się nie wie nic i nie ma nic do powiedzenia? Kwerenda do reportażu to kilkadziesiat godzin w aktach i kilka dobrych godzin rozmów z historykami i świadkami historii. "julek", ja Cię proszę, "julek" Ty odsłuchaj reportażu, tam znajdziesz "Julek" odpowiedzi na wszystkie swoje pytania "skąd" i "co" wytrzasnąłem. Te 17 minut zmieni Twoje, "julek" życie. A na pewno poziom wiedzy.
~Jezus2015-12-29 05:20:45 z adresu IP: (99.67.xxx.xxx)
słuchaczu... Jako zydowskie dziecko we Wrocławiu, ja raczej miałem kłopot z Polakami , dzieci tej wiekszosci etnicznej ustawiały sie przed naszą szkołą żydowską aby nas bić i wyzywać od zabójców Jezusa. A ten wpis zaczął sie tylko pytanie na ktore nie byłaś zdolna odpowiedzieć ... Gettach nie mieszkaliśmy , mieszkałem w Rynek 3 a potem w jednorodzinnym domu na Saperów cztery, tata mialmforse i łeb na karku, zatrudniał wielu Polaków co zapewniało im lepszy chleb na stole niz jakakolwiek posada państwowa. Stuknij sie w łeb zanim napiszesz coś takiego o Zydach na co sobie pozwololeś.
~M.Z.2017-04-06 07:33:33 z adresu IP: (79.183.xxx.xxx)
Nie bylo zadnego getta, bylismy swobodni. Bradzo lubilam to miasto. I wiadomo ze przyjechali do Wroclawia obywatele polscy, ktorzy ocaleli w Rosji.
~słuchacz2015-11-15 12:21:38 z adresu IP: (178.43.xxx.xxx)
Byli i dobrze że już ich tu nie ma, w większości były z nimi problemy , poza tym prawie w ogóle się nie asymilowali tylko żyli w gettach.
~Kazimierz572015-11-11 18:56:45 z adresu IP: (109.197.xxx.xxx)
STENOGRAM Z TAJNEGO REFERATU TOW. JAKUBA BERMANA WYGŁOSZONEGO NA POSIEDZENIU EGZEKUTYWY KOMITETU ŻYDOWSKIEGO W KWIETNIU 1945 ROKU Żydzi mają okazję do ujęcia w swoje ręce całości życia państwowego w Polsce i rozszerzenia nad nim swojej kontroli. Nie pchać się na stanowiska reprezentacyjne. W ministerstwach i urzędach tworzyć tzw. Drugi garnitur. Przyjmować polskie nazwiska. Zatajać swoje żydowskie pochodzenie. Wytwarzać i szerzyć wśród społeczeństwa opinie i utwierdzić go w przekonaniu, że rządzą wysunięci na czoło Polacy, a Żydzi nie odgrywają w państwie żadnej roli. Celem urabiania opinii i światopoglądu narodu polskiego w pożądanym dla nas kierunku, w rękach naszych musi się znaleźć w pierwszym rzędzie propaganda z jej najważniejszymi działami - prasą, filmem, radiem. W wojsku obsadzać stanowiska polityczne, społeczne, gospodarcze, wywiad. Mocno utwierdzać się w gospodarce narodowej. W ministerstwach na plan pierwszy przy obsadzaniu Żydami wysuwać należy: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Skarbu, Przemysłu, Handlu Zagranicznego, Sprawiedliwości. Z instytucji centralnych - centrale handlowe, spółdzielczość. W ramach inicjatywy prywatnej, utrzymać w okresie przejściowym silną pozycję w dziedzinie handlu. W partii zastosować podobną metodę - siedzieć za plecami Polaków, lecz wszystkim kierować. Osiedlanie się Żydów powinno być przeprowadzone z pewnym planem i korzyścią dla społeczeństwa żydowskiego. Moim zdaniem, należy osiadać w większych skupiskach, jak: Warszawa, Kraków; w centrum życia gospodarczego i handlowego: Katowice, Wrocław, Szczecin, Gdańsk, Gdynia, Łódź, Bielsko. Należy również tworzyć typowe ośrodki przemysłowe i rolnicze, głównie na ziemiach odzyskanych, nie poprzestając na Wałbrzychu i Rychbachu - obecnie Dzierżoniów. W tych ośrodkach możemy przystosować przyszłe kadry nasze w tych zawodach, z którymi bylibyśmy słabo obeznani. Uznać antysemityzm za zdradę główną i tępić go na każdym kroku. Jeżeli stwierdza się, że jakiś Polak jest antysemitą, natychmiast go zlikwidować przy pomocy władz bezpieczeństwa lub bojówek PPR jako faszystę, nie wyjaśniając organom wykonawczym sedna sprawy. Żydzi muszą pracować dla swego zwycięstwa, pracując jednocześnie nad zwycięstwem i gruntowaniem komunizmu w świecie, bo tylko wtedy i przy takim ustroju naród żydowski osiągnie najwyższą pomyślność i zabezpieczy sobie najsilniejszą pozycje. Są niewielkie widoki na to, by doszło do wojny. Jeśli Ameryka zacznie się szybko socjalizować, to tą drogą mniejszych lub większych wstrząsów wewnętrznych i tam musi zapanować komunizm. Wtedy reakcja żydowska, która dziś trzyma z reakcją międzynarodową, zdradzi ją i uzna, że rację mieli Żydzi stojący po drugiej stronie barykady. Podobny przypadek współdziałania Żydów całego świata, wyznających dwie rożne koncepcje ustrojowe - komunizm i kapitalizm - zaistniał w ostatniej wojnie.
~szymek2016-12-07 08:05:56 z adresu IP: (2.106.xxx.xxx)
Glupota i nienawisc nie ma granic.
~julek2016-01-22 17:42:16 z adresu IP: (188.33.xxx.xxx)
Ten stenogram tak tajny,że jest tylko w głowie Kazia ;)
~zachwycony2015-10-27 23:52:50 z adresu IP: (89.70.xxx.xxx)
pewnie PAn tego nie czyta - ale z utęsnieniem czekam na Pana reportaże Panie Sikora. Wiem że w tym roku zdobył Pan za swoje reportaże chyba z kilka nagród. Ten klimat, ta muzyka i ta narracja jest świetna - kilkanaście minut rozmow bohaterów jakby prowadzonych na nitce od tematu do temat. Jak Pan to robi, to niepojęte. I ta muzyka podkreślająca wątki. Ale rozumiem, że to pewnie kolega realizator odpowiada. PAnie Tomaszu - częściej!
~Sikora2016-03-05 10:32:09 z adresu IP: (89.70.xxx.xxx)
Bardzo dziękuję. Cały reportaż realizuję samodzielnie, powstają stosunkowo rzadko właśnie z tego powodu. Bo robię to hobbystycznie, bawiąc się dźwiękiem i tylko wtedy, gdy historia mnie samego zainteresuje :-) Wielkie dzięki za mile słowa to jest dla nas bardzo ważne.
~Szymek2015-10-27 18:48:15 z adresu IP: (5.103.xxx.xxx)
Bardzo ciekawy reportaz. Ja sam jestem z Legnicy i pamietam troche zycie zydowskie w miescie. Wiekszosc Zydow byla z kresow. TAk jak moj ojciec (ssStanislawow) ale byli i inni jak moja mama (z Warszawy). W Legnicy byly szkoly zydowskie , jesziwy, przedszkola i kluby sportowe, nie mowiac o zyciu kulturalnym, teatry maatorskie itd.
~Winkiel2015-10-27 18:23:56 z adresu IP: (83.22.xxx.xxx)
Bardzo mi się podobał ten reportaż
~POstkomunie2015-10-27 18:00:34 z adresu IP: (83.5.xxx.xxx)
Dlaczego dalej ogłupiacie Polaków!Po wojnie sowieci sciągnęli do Polski swoich Żydów czołowych komunistów , a oni we władzach UB stanowili 95 % i stosowali wobec polaków , a wiec także żołnierzy wyklętych tortury jeszcze gorsze niż GESTAPO, biuro polityczne pzpr stanowiło 95 % Żydów/.A kim byli rodzice Michnika i Kuronia czy wy jeszcze nie zdajecie sobie sprawy , ze polska od 1945 r jest pierwszy raz wolna od posłów KOMUNY ????!!!! tawariszczi resortowi!!!!!????
~dziadek2015-10-28 08:25:10 z adresu IP: (83.31.xxx.xxx)
To Michnik i Kuroń mieli wspólnych, w dodatku żydowskich rodziców?
~Abc 2015-10-27 21:27:30 z adresu IP: (94.254.xxx.xxx)
Jestesz chory
~krych2015-10-27 17:39:39 z adresu IP: (93.175.xxx.xxx)
~Patryjota2015-10-27 17:00:06 z adresu IP: (185.56.xxx.xxx)
Skoro Wrocław jest żydowską stolicą Polski , to w ramach odszkodowań za 2 wojnę światową powinno się im oddać Wrocław w ręce żydowskie.
~Klara2015-10-27 13:28:09 z adresu IP: (156.17.xxx.xxx)
Napiszcie też o prawosławnych i protestantach w takim razie
~Paweł 2015-10-27 12:52:54 z adresu IP: (94.254.xxx.xxx)
Znakomity reportaż! Kompletnie mi nie było wiadome o tej historii. Dzięki radio Wrocław!
~goy2015-10-27 09:55:49 z adresu IP: (87.99.xxx.xxx)
swietne ale dlaczego tak malo i rzadko. ....